ERBAA'DA DEPREM 

Türkiye deprem harita su incelendiğinde topraklarımızın %92’sinin değişik deprem tehlikesi ile karşı karşıya olduğu, nüfusumuzun da %95’inin bu bölgelerde yaşadığı belirtilmiştir.      Türkiye’de depremlerin çoğu Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu fayları ve Ege’nin çökmüş bölgelerinde meydana gelir.Bunların içinde en sık Kuzey Anadolu fayında görülür. Dünyanın önemli kırık hatlarından olan Kuzey Anadolu fayı 1600 km. lik uzunluğu ile batıda Biga yarımadasından, doğuda Erzincan ve oradan İran’a ulaşmaktadır.Erbaa’nın depremle  iç içe olmasının sebebi işte bu Kuzey Anadolu fayının Kelkit vadisinin Kuzeyindeki arazi doğuya doğru hareket ederken, güneyindeki kısımlar batıya doğru hareket etmektedir. Bu yönüyle Erbaa, birinci derece deprem kuşağı üzerinde bulunmaktadır. Kuzey Anadolu fayının tarihi devirlerden beri, içinde biriktirdiği gizli enerjinin zaman zaman serbest hale gelmesiyle sayısız  depremler meydana gelmektedir. Bunlardan bir kısmı afet halinde olup, binlerce insanın ölümüne ve yaralanmasına sebep olmuştur. Erbaa2nın depremle tanışması şüphesiz asırlar öncesine dayanır. Bölgeyle ilgili çıkarılan istatistiği bilgiler bunu açıkça göstermektedir. Tokat ve havalisinin son 2000 yılda geçirdiği en az 30 deprem vardır. Buna göre Erbaa’nın 1939 yılına kadar ekibin yıllık süre içerisinde  en az beş defa daha ( 1045, 1268, 1458, 1482, 1498, yıllarında) ağır ve yıkıcı depremler geçirdiği en önemli depremler şunlardır: 1-)1939 depremi:   Erbaa’nın son 60 yılda yaşadığı ilk büyük deprem. Kara kışın bütün şiddetiyle çöreklendiği bir ayda, alabildiğine soğuk ve esen bir rüzgarla meydana gelen deprem. Erbaalıları tatlı uykusunda yakalamıştır. Tarih 26/27 Aralık 1939 yılı Salı gecesi. Her şey bir anda olmuş, insanlar ölüm çığlıkları arasında neye uğradığını şaşırmıştır.       Erbaa; merkez kasaba 319, Doğanyurt (Hayati) nahiyesi 3, Kozlu nahiyesi 6, Karayaka nahiyesi 49 olmak üzere toplam 377 ölü vermiştir.       Aynı deprem Erbaa’yla birlikte Niksar, Reşadiye, Suşehri, Koyulhisar, Erzincan ve Erzurum’u da perişan etmiş, bu hat üzerinde 2600’dan fazla ölüm hadisesi olmuştur. Olay” Erzincan Ağıtı” adıyla halk tarafından destanlaşmıştır. Bu destanın Erbaa’yla ilgili bölümü şöyledir:       Niksar’da kalmadı dikili bir taş,       Erbaa’yı sormayın döker kanlı yaş,       Tokat ta geçti zorlu bir savaş       Şikayetim kimden, kime ne diyem? 1939’da meydana gelen bu büyük depremde üç önemli yangın hadisesi olmuştur. Birincisi Aşağı Mahalle’de Çakıcı Ali Bey’in evidir. Evde bulunan 5 nüfus da kurtarılamayarak yangında can vermiştir. İkincisi Kebir mahallesi’ndeki Bekçi Selman’ın evinde çıkmış. Bekçi Selman Hariç kalan 4 nüfus yanarak ölmüştür. Üçüncüsü Fevzi paşa Mahallesi’nde Hasan’ın evinde çıkmış ancak can kaybı olmamıştır.          2-)1942 depremi:   Erbaa’yı haritadan silen ikinci büyük deprem 1942 yılında yine soğuk bir kış ayı. Herkes günlük rutin işleriyle uğraşırken Erbaa tarihindeki en büyük depremiyle karşı karşıya gelmiş, ortalığa bir anda tüyleri diken diken eden canhıraş çığlıklar kaplamıştır. Merkez üssü Erbaa, Niksar hattı olduğundan 1939 ‘daki depremden daha fazla can ve mal kaybına sebep olmuş, Erbaa adeta haritadan silinmiştir. Şehirde büyük hamam ile bir kaç ahşap yapı ancak ayakta kalabilmeyi başarmıştır. Bu depremde merkez nahiye 109, Doğanyurt nahiyesi 74, Karayaka nahiyesi 16, Kozlu nahiyesi 27, merkez kasaba 308 ölü olmak üzere toplam 534 kurban verilmiştir. 2295 ev yıkılmış, ayrı yeten 4 otel, 4 fırın, 127 dükkan,8 kahvehane, 13 depo ve bir mezbahane  ile belediye binası yerle bir olmuştur. 1942 depreminde 16 yangın hadisesi olmuş, tutuşan evlerin hemen hemen tamamı yanarak yok olmuştur. Aşağı Mahalle’de Osman  Aksu’nun evi, evde misafir bulunan Tekel Müdürü Asaf Güngör eşi Naşid, ambar memuru Saffet Bey ve ev sahibi olmak üzere yanmıştır. Ayrıca İsmet Paşa Mahallesi’nde Fetullah Aytaç’ın evinde çıkan yangında Fetullah Aytaç ailesi ile birlikte, Gazipaşa Mahallesi’nde  Basri Ünal’ın evinde çıkan yangında ailesi ve bir çocuğu, Şıhlar Mahallesi’nde Bekir Palaz, aynı mahalleden Ali Demir’in eşi evleriyle birlikte yanmıştır. Yine Gazi Paşa Mahallesi’nde Hindoğlu Yakup’un evlerinde çıkan yangınlarda çok şükür nüfus zayiatı olmamıştır. Bu depremin en acıklı tablolarından biri de Mahmut Çavuş oğlu Aziz Koca’ya ait otel ve altındaki kahvenin yıkılması sonucu 64 kişinin enkaz altında kalarak can vermesi olmuştur.  3-)1943 depremi:   Şu ana kadar Erbaa’nın yaşadığı yıkıcı depremlerin sonuncusu 1943 yılında Kasım ayında meydana gelenidir. Şiddetinin azlığı nedeniyle bu depremde hasar çok az olmuştur. Kasaba merkezi4, Merkez nahiyesi 6, Karayaka nahiyesi 2 olmak üzere toplam 12 ölüm hadisesi olmuştur.          Arka arkaya 3 yıkıcı depremle karşılaşan yörede, mütehassıs heyetler tarafından jeolojik ve tektonik araştırmalar başlatılmış, neticede bölgenin deprem fay hattı üzerinde olmasından zeminin iskana müsait olmadığı kanaatine varılarak ilçe merkezinin yerinin değiştirilmesi rapor edilmiştir. Zamanın Bakanlar Kurulu kararı ile olay tescil edilmiş, Erbaa’nın ; eski yerinin güneyinde ve İmbat deresinin batısında “ARDIÇLIK” mevkiine taşınması hükme bağlanmıştır. 15 Nisan 1944 tarihinde Hükümet Konağı’nın törenle temelinin atılmasıyla Erbaa, modern şehircilik anlayışıyla plan ve projelendirilen yeni yerine resmen taşınmıştır.